Kamionek – osada włączona w granice Warszawy w 1889 roku jest obecnie częścią dzielnicy Praga-Południe. Znajduje się tutaj zabudowa dawnej Manufaktury Lnianej i Jutowej, powstałej w 1898 roku, która dwa lata po odzyskaniu przez Polskę Niepodległości została zaadaptowana na Zakłady Amunicyjne „Pocisk” po odzyskaniu przez Polskę Niepodległości. Obecnie – po przeprowadzonej rewitalizacji – teren funkcjonuje pod nazwą Soho Factory.
Towarzystwo Akcyjne Lnianej i Jutowej Manufaktury „Juta” powstało w 1898 roku, a w zarządzie spółki znalazło się międzynarodowe towarzystwo – Maks Meyler z Hamburga, Andrzej Larsson i Ludwik Ehrtman z Rygi, Maurycy Łaski z Warszawy. Pierwotnie zakład importował głównie gotowe wyroby z Rygi by dopiero w późniejszym czasie samodzielnie produkować worki jutowe i płótno na opakowania. Manufakturę Lnu i Juty rozwiązano po I Wojnie Światowej.
W kontekście rozwoju przemysłu – okres międzywojenny był dla Kamionka szczególny – przekształcił się on bowiem w trzeci pod względem wielkości zatrudnienia rejon przemysłowy znajdujący się w granicach Warszawy. Na terenie Kamionka funkcjonowały wtedy: Fabryka Aparatów Elektrycznych Kazimierza Szpotańskiego, Państwowa Wytwórnia Aparatów Telefonicznych i Telegraficznych”, Fabryka Aparatów Optycznych i Precyzyjnych H. Kolberga, Państwowe Zakłady Inżynieryjne, Fabryka Wyrobów Gumowych „Rygawar”, Perkun oraz fabryka czekolady Wedla. W 1938 roku liczba działających na tym terenie zakładów przemysłowych wynosiła czterdzieści dwa.W wzniesionej w XIX wieku zabudowy – w roku 1920 miało miejsce przyjęcie Zakładów Amunicyjnych „Pocisk”. Uroczystość odbyła się w obecności Marszałka Piłsudskiego. Pełen rozruch fabryki dokonał się jednak trzy lata później – w 1923 roku. Wytwarzano amunicję dla wojska: nabój 8 mm x 50 R Mannlicher, 8 mm x 50 R Lebel, 7,92 mm x 57 Mauser oraz na rynek cywilny: 6,35 mm x 15 SR Browning, 7,65 mm x 17 SR Browning. Produkowano także wzory amunicji myśliwskiej i sportowej. W 1924 opracowano projekt 47mm działka, który zgłoszono na konkurs Ministerstwa Spraw Wojskowych. Zakład zbudował ostatecznie dwa działka, które różniły się między sobą długością lufy oraz masą. Oba działka były pierwszymi, nowoczesnymi o polskiej konstrukcji, zbudowanymi w kraju. W roku 1927 produkcja zakładu stanowiła około 1/3 całości wytwarzanej w fabrykach tego typu na terenie kraju. Zatrudniano wtedy około 4230 pracowników – dopiero w latach kryzysu przypadającego na 1929-1934 liczbę tą zredukowano o ponad tysiąc. Zakłady Amunicyjne „Pocisk” funkcjonowały do 28 września 1939 roku. Przerwanie produkcji było prawdopodobnie spowodowane bombardowaniem podczas którego zniszczeniu uległ główny budynek produkcyjny.
Po wojnie fabrykę przejęły Polskie Zakłady Samochodowe nr 2, które przemianowano później na Zakłady Sprzętu Transportowego nr 2. W 1951 roku miało miejsce rozpoczęcie produkcji motocykli w Warszawskiej Fabryce Motocykli – gdzie powstawały między innymi motocykle Osa bądź WFM-ki. Produkcja miała miejsce do 1965 roku, kiedy to właścicielem terenów oraz zabudowań przejęły Polskie Zakłady Optyczne.
Zaniedbany przez lata obszar trafił ostatecznie do właściciela, który podjął działania ratujące to wyjątkowe miejsce. W 2010 do działań dołączyło się biuro Projekt Praga, które zaproponowało liczne interwencje przestrzenne, wśród których wymienić można rewitalizację budynków oraz stworzenie centralnej przestrzeni publicznej. Główną ideą działań było otwarcie terenu na miasto poprzez działania architektoniczne oraz wprowadzenie nowych funkcji. Obecnie na terenie Soho Factory funkcjonują biura, pracownie, redakcje, sklepy, usługi gastronomiczne, galerie oraz Muzeum Neonów.
Pozostałością po dawnej Manufakturze Lnianej i Jutowej są cztery hale produkcyjne, budynek administracyjno-biurowy, mur z bramą oraz budynek mieszkalny. Pozostała zabudowa znajdująca się na terenie dawnych zakładów powstała po roku 1946. Najbardziej interesującym budynkiem na tym terenie jest pełniący funkcje administracyjno-biurowe. Obiekt wzniesiono w stylu eklektycznym z elementami architektury neorenesansowej oraz neoromańskiej. Fasada posiada jasne, tynkowane elementy – ozdobne obramienia okienne, cokół, masywny gzymsy – skontrastowane z czerwienią cegły. Budynek zaprojektowano na planie prostokąta i skierowano jego krótszą, trójosiową elewację w stronę ulicy. Elewacja ta posiada zwieńczony szczytem wykusz obejmujący drugą i trzecią kondygnację. Dłuższa fasada jest dziesięcio-osiowa, a jej narożnik od strony ulicy akcentuje ozdobny szczyt. Od strony południowo-zachodniej budynku znajduje się ceglana, trójprzelotowa brama o formie łuku triumfalnego. Wejścia ujęto w pasowe obramienia z czego wejście środkowe zaakcentowano dodatkowo tynkowanym zwornikiem.
Fotografie wykonano: marzec 2018
Źródła:
katalog.fundacja-hereditas.pl [dostęp:14.03.2018]
klimatwarszawy.pl, Budynek administracyjny Zakładów Amunicyjnych Pocisk [dostęp:14.03.2018]
polskaniezwykla.pl, Warszawa – Juta, amunicja, skutery i warszawskie soho [dostęp:14.03.2018]
sohofactory.pl [dostęp:14.03.2018]
wikipedia.org, Ulica Mińska [dostęp:14.03.2018]
wikipedia.org, Zakłady Amunicyjne Pocisk [dostęp:14.03.2018]
