W latach 1909-1914 na północ od kopalni Knurów wzniesiono osiedle robotnicze Kolonię III. Pierwowzorem były niezrealizowane plany autorstwa słynnego, niemieckiego urbanisty Karla Hernriciego, zakładające budowę około 190 obiektów. Ostatecznie postawiono 90 domów robotniczych, 5 urzędniczych oraz obiekty towarzyszące.
schemat układu przestrzennego Koloni III w Knurowie
Kompozycja całego założenia składa się z nieregularnej sieci dróg dzielących przestrzenie na mniejsze kwartały. Prosty układ urozmaicają skróty perspektywiczne oraz przesunięcia ulic. Zastosowanie tych zabiegów pozwoliło na uniknięcie monotonii oraz podkreślono zmienność krajobrazu osiedla. Indywidualność kształtowania kwartałów podkreśla także różnorodność struktury architektonicznej. Na terenie całej kolonii wyróżnić można dwanaście typów o charakterze wiejskim – całość założenia tworzy jednak jednolity charakter. Domy podkreślają układ dróg oraz akcentują narożniki ulic. Na terenie Kolonii III zlokalizowano 515 mieszkań składających się z dwóch, trzech lub czterech izb z kuchnią oraz spiżarnią. Ustępy umieszczono na półpiętrze domu bądź na werandzie gospodarczej. Każdy budynek posiadał wydzielony plac gospodarczy oraz dostęp do gołębnika, szamba oraz śmietnika. We wnętrzach kwartałów organizowano ogrody. Obiekty towarzyszące mieściły w sobie obiekty użyteczności publicznej takie jak magiel, dom kultury oraz konsum. Obecnie osiedle objęte jest strefą ochrony konserwatorskiej oraz Programem opieki nad zabytkami.
Fotografie wykonano: luty 2017
Źródła:
J. Figaszewski, III Kolonia Robotnicza w Knurowie na tle ówczesnych osiedli patronackich [w:] Zeszyty naukowe Politechniki Śląskiej: Architektura, Wybrane problemy kształtowania przestrzeni miejskich, z.11, Gliwice 1996, s. 81-101, s.86
Kontny I., Pomiędzy miastem, a wsią. O koloniach patronackich w Knurowie [w:] Wiadomości konserwatorskie województwa śląskiego 6: Dom – zabytkowa architektura mieszkalna, Katowice 2014, s. 173-202
